Hringtu nu le duhdawtnak kan chim tuk lawng silo in ca
in kan tial, a phunphun in kan langhter tikah hringtu pa le dawtnak hi a muisam
atlaumi ka lawhter.
Zeitik hmanhah dinh caan le manh caan angei bal lomi
ka pa le ka ngakchia lio ah a huam lo tuk bu le ai manh lo tuk bu in lente a
rak ka celhpi tu ka pa ka van ruat. Nain, ka pa kong hi ka chim caan a tlawm
te. Ka philh zong khi silo, chim rel ding a um ve lo maw? Ti zong a si fawn lo.
Thil pakhat a ummi tucu ka pa he hin hmunkhat ah khua kan sak caan a tawituk.
Kan len tti caan, kan inuamh tti caan, bia kan iruah caan a rak tlawm tuk.
Zeicatiah Kum 14 ka si lio ah ka pa nih hi vawlei nunnak in a ka liam tak
ruangah a si. Ka ngakchiat lio kong kai cinken khawhmi thilcang mi cungah ka pa
he ai pehtlaimi thil a tlawmte lawng a si. Mah ruangah, hringtu ka pa he
pehtlai in a ka dawtnak a ka zohkhenhnak, ka ca i a saduhthah vialte hi ka
theihmi a tlawmte.
Hringtu pa le dawtnak kong tial le phuan hi ka duh tuk
ve caah ka pasal a simi, ka dawt tukmi ka fapa i a pa kong tlawmpal tein vun in
chimh hna ka duh. Minung cu kan pumrua, kan muisam le kan takvun ai dan bantuk
khin kan lungput zong ai dang cio ko lai. Hiti ka chim tik ahhin hringtu pa
vialte an si dih, an ikhat dih ka ti duhnak a si hrim lo mu.
Hringtu pa le vialte nihcun an fale hrinhniang hna
cungah hi bantuk dawtnak sangbik an ngeih khawh lo hmanhah hinak cun a zor deuh
bal lai lo tiah ka ruah. Ka chimmi nak leng hmanhin an fale cungah dawtnak
lungsaunak an ngei. An si khawh leng tiang in an izuam.
Pum lawnglo cun ka hung um. Lo thlomi nu le pa kan si
zongah kan fale cu lothlawhter kan siang hna lo. kan nupa in kan rak chim
lengmang bantuk khan. Chungkhar kan ser hnu kum 5 a rauh ah pumlawng loin ka
hung um hi a si. Cu kumpi kum 5 chungcu kan neih te ding kan fa caah phaisa kan
khon piak kum a si. Kan ithitumh ka tein zeihmanh nu le pa in, inn pekmi le
chuahpi mi le tuan khawhmi kan ngei lo nain kan neih te lai ding le kan hrin te
lai dingmi ka fa caah harsa emem in phaisa kan khon. A mui sam zong kan hmuh
rih lomi le nute maw pate maw a si ding hmanh kan theih hlan in ka pawchung
naute caah saduhthah nganpi kan rak ngei cang. Vawleicung a phak hlan in a caah
zeipoah hi readymade (timhcia) siseh ti kan duh.
Zei bantuk nu le pa kan si hmanhah, kan fale caah cun
nunnak hmanh a ui lomi kan rak si. Nu le pa cu harsat kan tuar zongah kan
mitthli a tlak zongah, rawl lo in kan paw ttam zongah kan fale cu khim tein um
ter le rian harsa tuan lo le inn dai tangah fim cawnter kha kan saduhthah ngan
bik cu a si cio.
Ka philh khawh bak lomi cu voikhat cu kan pa khual a
tlawnnak in a rak tlung. Thawngpang tha taktak chimh ding kan ngei ka tile ‘nau
ka pawi’ nak kong ka chimh. Hican hmunkhat ah kan um cang nain tuzing bantuk
mithmai kha dah ngai ka hmuh bal lo ka ti. A lawm tuk ciamman i, si bawi sinah
kan kal lai. Fiang cikcek in kan check than lai a ti. Ni tlawmpal a van rau cun
bia pakhat a ka chimh. Mithmai chia nawn khin bia cu a chim. Ziah hme nau neih
a duhmi zong keimah nak in a zual deuhmi a si. Nau ka pawi ka ti zong ah
keimahnak in ai lawm deuh ko fawn. Ziah! Hitin a um hnga ka ti.
“ka fa ca’h
bochan tlak pasal tha/ zumhawktlak pasaltha si kai zuam lai” tihi a chimmi cu a
si.
Midang bantuk in lawmhzia a thiam ve lo. Vio le au
khuan zong a hmang fawn lo. Cinema ah kan zoh tawnmi actor pa bantuk zongin ai
lawmhnak a langter thiam lo nain nikhat hnu nikhat a ka zohkhenh ning ai dang.
Ahlan nak letin a ka zohkhenh cang. Zing a thawh ka theih tawnmi hmanh khi ‘ai
hlau sual lai’ ti a phang le a thawh ka thei ti lo. Kai hlauh i ka paw chung
naute ai hlauh ve ding a siang lo. Nu naupawi caah ca an tialmi pawl hi a phone
in a download le rian a um kal pah ah a rel peng. Inn a rak tin le ‘nihin ah ka
relmi si. Hitin na um lai. Mah locun na pawchung naute caah tha lai lo’ ati.
Kei vialcu hnangam thlorh khin ka um. Achinchap ah kei hi action movie pawl zoh
khi ka huam chapbei. Cutikah, na paw chung ummi naute a lau sual lai a tile zoh
a ka siang ti lo. Cu nithok cun, kan inn chungah ngakchia bik ah ka hung cang.
Nua umh bak khin a ka umh.
Ka paw a van ngan deuh cun keden sangmi denh a siang
tilo. Ka keden sangmi vialte ka hmuh lonak le ka phak khawh lonak ah a chiah
dih. “Cucu na tuah lai lo, khakha na tuah lai lo” ti phun in ai la. Zung a kal
caan karlak hmanhah khin atu le tu phone a ka chawnh.
‘na dam maw?” a ka ti.
‘dam tuk. Na ka neng. Rian kha tuan ko. Ka chawn
lengmang hlah’ ka ti tawn. Acaan lebang cun minute dan bak hin a ka chawnh
tawn. A ka nengtuk le ka tleih lo caan tam tuk, mah bantuk ka tleih lo caah ah
hin pakhat khat a cang rua tile inn phone in a ka chawnh, cuzong cu ka tlei
thiamthiam tawn lo le khua lei ka nu a hei chawnh tawn. Mi neng thla tuk hin a
um. Keimah te hmanh pumlawnglo ka um tikah ka thin tawi a zual. A tawi tuknak
ahhin a lang lo tluk khi si. Thakbare (hmanphek) hi ka duh bakmi si fawn,
lakphak ti lawnglawng hi thakbare tel loin ka din khawhmi si. Mahcu ai thawh le
ei ti hlah, na paw chung naute a thak dih la, a paw fak la ti si. A mui hmanh a
hmuh rih lomi naute caah keimah tluk in a thaba, aruahchan. Zei a chim paoh ah
tuah a ka thloah mi vialte hi naute caah a tha lai lo ti’n a ka thlaoh peng.
Thla thum li hrawng ka van si khin, zeithil hmanh khi
ei duhnak lungthin ka ngei lo. Ahlan ahcun a ei kho takmi, a awr khu bakmi ka
rak si nain atucu ei awk ka hmuh bak hin
ka luak chuak colh. Cutin caan sau nawn ka um lio hmanah ka pawngte ah ke kar
khat hmanh hlat loin a ka um pi. Thla no theih kan ti cu a fak tuk hrinhran le,
zaan tim khuamang zongah cucu ka duh ka ti le a rianrannak in a va cawk. Ka
herhmi ka herh caan ah ready tein a um peng.
‘zeidah na duh?’
“zeidah kan tuah piak lai?’
“mah te hi na ei kho hnga aw?”
“mah te tel hi cu van ihne ko mu..ka dawt” a ka ti.
Ka paw a van i thei ngai
cang. Nau pawi angki dawhdawh khi a hmuhnak paoh in a van cawk. Keimah hruk
ding lawng silo in naute ai hruk te ding tiang khin ka va cawk. Thil cawk hi ai
rep meisei khi si. A caan i ka paw chung naute a cawl lio ah khin kai nuam ngai
te, bia hna ka hei ruah cutin ka kut dong tein ka muai le um har hi ka thei
tawn lo.
Ka ka nih ei awk tete a van
cohlan khawh cang. Nain, a thak ka duhmi cu ka duh thiamthiam. Nau pawi lio mi
ka si tikah ka Darling nih a thakmi tamtuk ei a ka siang lo. Ei lo in le rawl
ka ei kho fawn lo. A ti awk thei lo le nikhat ah a zatawk in ei awk a chiah le
cun zung a kai tawn. Zung a kai karlak ah thakbare cu hehchet tiah ka kawl. Ka
kawl tuknak ahhin ka mit zong leng ah a chuak deng cang. Thli thuhhnawh hi a
thiam tuk, ni fatin te ka um pengnak ka ihnak, kaeinak kan inn ah thil a thuhmi
hmanh khi ka kawl kho tawn lo. Ahnu ahcun, a ka thlaoh kho hlei lo le sibawi pa
sin ah ‘kan nu hi a thakmi ei tuk le a paw chung naute caah tha lai maw” tiah a
hal. Si bawi pa cu mirh zuai in a ni. ‘a duhmi ei ko seh’ a van ti bak cun thong
tla chuak bantuk khin kai nuam, ka vio, ka au. ‘a duhmi paoh ei ko seh, a paw
chung naute caah zeihmanh poi lo’ a ti.
Thla ruk hrawng ka van si
cang. Ka duhmi a van ithleng colh ve. Tikhal (ice) bak khi a hawt bak in ka
haw. Ka ka chungah kai hmuan zungzal in zungzal ko. Leng kan chuah dawr kan
thut zongah cu ‘ice’ theo cu kai cah tawn. Nau ka neih tiang bak khi ice cu kai
hmuan. Ka ha zong a hit dih. A nehhnu ah a celh te bak ka celh lo.
Tluang tein nau ka nei kho.
Nain, ka nganfah lio kha ka nih zong a nganfak rak fak ve ko. Hican chungkhar
khat ah kan um cang nain mah bantuk a mithmai kha dah ngai ka hmu bal lo. Thi
khal sen duk bantuk in a hmaicu a sen dih. Ka nganfah caan a sau tuk tikah a
mah zong a celh ve ruam lo. Nganfah cu thilrit bantuk in van ichawn awk nih le
tha fawn lo. Van domhtleih awk nih le that lo tikah keimah tluk tein a tuar. A
ka zoh ahhin a mitthli tla ve ko. Atu le tu a mitthli ai hnawt. Aw chuah in a
tap lo sawh le si. Ataktak ti ahcun, keicu nau ka pawi ka ti nain ka duhmi paoh
ka tuah, ka fa caah a tha ding le dinglo awk zong ka thleidang thiam lo. Hrial
awk le awklo ding zong thei hlah. Nain, ka darling cu keimah nakin nau pawimi a
lo deuh. Zeipaoh amah nih a tuah dih. Thil zong ka su bal lo. Thil rim chia a
thei cun ihnak room ah lut a ka ti. Rawl zong ka chum tilo, thilrit ka cawi ti
lo. Zalong le thadam te’n a ka um ter. Keimahnak in a reithei deuhmi cu ka
darling hi a si.
“Ka fa, na pa nih cun na mui an hmuh hlan in an ham cang, an dawt cia
cangmi na si mu…..na philh sual lai”
Zaan suimilam 11pm bakah
nau he dam te’n kai i then. Mah tiang cu zing rawl le zaan riah he ei loin a ka
hngak. Ka nganfah tuk tikah a rawlei chung hmanh a rak pil ve lo. Fapa te a si
tikah a hleicei in ai lawm, ai nuam tuk. Naute cu a zoh le a zoh peng ko, mit
thep lo bak khin a zoh, tlawmpal ah ka pawngah ra “ka dawt, fapa na ka hrin
piak caah kai lawm” a ti. Ka kut a hum bu te cun a chim. A hmurka in a chimmi
nakin a mithmai ah ai lawmhnak a langmi a tam deuh. “ka lungthli tein fapa te
hi ka rak duh deuhmi si nain kan chimh bal lo”a ka ti. Nau chuakka a si tikah
neih tuk in zoh a ngah lo, zawtnak hrik ai chawnh lai an phan caah pom cawi
zong a ngah rih lo. Milai patung pi, a thut zong thu thiam hlah, uite ek chuak
khin a um. “zoh na chia, mihmai ah ai dawh tuk, duhnung tuk ti hlah” ka hei ti
tawn.
Nua zoh rami paoh hi
“keimah a ka lo kolo maw?’ tiah a hal lomi hna hi an tlawm te lai dah ka ti.
Naute, ai tthang caan a tah caan ah khin a kan sik vir. ‘nan tah ter’ atile a
duh bak lo. Fak deuhin van tonghtham ah a kan au hnawh. Mineng hi a thla tuk
hrinhran. Ei le din isum ding tete zong ahhin keimah nak in ai ralring deuh
fawn. Kai summi paoh hi a ei ve loh. ‘na ka hngar sual la’ tile ai sum lawlaw
ve.
Chim ka philhmi a um. Hican
kan um tti cang nain damlo zohkhennak ahhin emergency health care insurance
lawng kan cawk. Nain, nau ka pawi bak
khan, ka pawi liomi naute caah tile health insurance a cawk piakcia, culawng
silo in pum tlamtling lo zohkhenhnak insurance tiang in a cawk. “phaisa a dih
tuk lai zeitin bill kan pek cawk lai” ka rak ti nain a duh lo. “pum tlamtling
lo hna si sual sehlaw teh” a ka ti le holh awk ka rak thei lo. Cutin, keimah
nih ka ruah khawhmi leng tiang khin a tuaktan khawh dih.
Ngakchia he pehtlai in hin
keimah nakin caan ai pe kho deuh. Mihkuh cim lo buin zung a kai caan a tampi ko
nain zeitik hmanhah amithmai a chia bal lo. Holh hmanh thiam rih lomi cu a hawh
le hla hna hi a sak piak thulh. A zun ek tiang in a mah nih a fim dih, a suk
dih, a tawl dih. Zaan kan ih lio nau a tah caan zongah ‘na mitkuh vuai lai lo’
tile amah peng a tho. A fapa a zoh ahhin chun le zaan zong a thei ti lomi asi.
Fikfa nih a seh sual la a ti pah, sau deuh ai hngilh hmanh ahkhin pakhat khat
cang sual la ti phang le naute cu a hlaoh. Zung in a rak lawi caan ah ei din
pakhat khat tel cu a van cawk peng. Nau a dam lo caan zongah a rianrannak in
sizung ah a tlikpi tu, a caan le a zeizong vialte hi a fapa caah a pek khawh
dih. Keimahnak hmanh in hin nau zohkhenh le fimtawl hi a thiam deuh. A ka
nengtuk tawn le ‘nai pha zo tuk’ ka ti tawn.
Nihin ni tiang hi rian ai
dinh caan le ai manh caan ahcun hmanthlak le message kan ikua peng ko. Asinain,
keimah bantuk in hmur le ka tammi a si ve lo tikah ‘kan dawttuk’ ti chim hi a
daithlang.
“na kutcang no tete cu hum in ai lunghmuih kho
tuk tawnmi na pa, nangmah le chungkhar caah cun a nunnak hmanh a ui lomi na pa,
vawleicungah hin a tling bik le nunnuam bik in chiah an duhtu na pa, cucu na pa
a si. An hringtu na pa asi.”
Hringtu pale hi cu nu le
bantuk in “kan dawttuk ee, cu ee kha ee” ti chim hi an hmang ve lo. Nain,
tuahsernak in an langhter zungzal. Duhdawtnak timi cu thinlung chungah ifim
peng dingmi thilri a silo ee, na dawtmi cungah na dawtmi nih a theih dingle a
hmuh dingin lengah na chuah awk a si. Cutin, a thinlung chungah a ummi
duhdawtnak vialte cu a lengah chuahpi dingin ka cawn piak zungzal. Cutikah,
hringtu le pa le dawtnak a tingco tu ka fapa cu vawleicungah chuahchan a ngei
cang.
Credit: ရတု (Burmesehearts.com)
Note: Chin Digest, 2016